«Stille og forsiktig listet jeg mig efter ham»

Lenger nede i artikkelen legg me fram eksamensvaret til ein fjortenåring frå Ålesund. Her får me eit levande innblikk i førjulstida til ein barnefamilie for over hundre år sidan. Den unge skuleeleven skildrar iveren sin etter å få vite kva han får av foreldra sine til jul.  Guten har vanskeleg for å vente, og bestemmer seg for å spionere på julehandelen til far sin. Far går inn i ein klesbutikk, medan sonen står utanfor og resonnerer og spekulerer: “skreddaren kan då ikkje ha tid til å lage klede til han så kort tid før jul?».  Den store kvelden kjem, og det viser seg at guten sine forhåpningar vert oppfylt, for inn i julenatta kjenner han seg glad og heldig.

Det finst ikkje så mange arkiv skapt av barn i IKA Møre og Romsdal sine magasin. Det finst likevel nokre arkiv kor barnestemmer trer fram. Arkiv etter dei einskilde skulane er eksempel på dette. Her hender det at me kan få innblikk i barnestemmer gjennom skuleaviser, teikningar og stiloppgåver.

At det ikkje finst mange arkiv skapt av barn i våre magasin betyr ikkje at barn er fråverande i arkiva. I tillegg til dei arkiva kor barna sine stemmer kjem fram, finn vi hos IKA Møre og Romsdal mykje informasjon som fortel om livsvilkåra til barn frå 1800-talet og fram til i dag. Mange av arkiva i magasina våre viser til dømes korleis synet på barn har utvikla seg og korleis myndigheitene har handtert saker som angår barn.

Les eksamenssvaret til skuleeleven frå 1927 her:

«Så glad har jeg aldri vært»

En måned før jul hadde far sagt at han hadde tenkt ut en riktig kjekk presang til mig. Nu blev jeg så ivrig efter å få vite hvad dette var. Men far sa at det fikk jeg se når den tid kom. Jeg gikk nu bare og tenkte efter at julaften skulde komme, så jeg fikk se hvadslags presang jeg skulde få. Snart var det bare en uke igjen, men den uken syntes jeg gikk så alt for sent. Endelig kom dagen. Jeg stod tidlig op om morgenen for å lure efter far for å se hvilken forretning han går inn i. Da jeg kom inn i stuen, satt far og spiste frokost, og når han var ferdig, gikk han ut. Stille og forsiktig listet jeg mig efter ham. Da han hadde gått et stykke, så jeg at han gikk inn i en tøi-forretning. Nu begynte jeg å tenke med mig selv: «Var det klær far vilde kjøpe til mig, så måtte han jo kjøpe det før, ellers fikk jeg det ikke sydd til jul.» Jeg stod i spenning utenfor, for å se hvor stor pakken var. Jeg passet på å stå så langt fra butikken at far ikke så mig. Om en liten stund kom han utigjen. Han bar en liten pakke i hånden og gikk bene veien hjem. Når vi kom hjem, gav han mor pakken, og hun gikk og gjemte den. Så tenkte jeg at når far hadde spist middag, vilde han gå ut og kjøpe presangen. Men det gjorde han ikke, for han satt inne hele dagen. Om eftermiddagen begynte vi å pynte juletreet. Da det var gjort, blev alle julegavene lagt på julefoten. Så gikk far ut i kammerset og kom inn i stuen med en ny, pen cykkel, og da han sa det var jeg som skulde ha den, blev jeg så glad at jeg viste ikke hvad for en fot jeg skulde stå på. Så takket jeg far for gaven, og om natten lå jeg og tenkte på hvor heldig jeg var som fikk mig en cykkel.

Frå: Eksamensoppgave, norsk 1927. Klasse 7h. Aspøy Skole.

Kjelde: Ålesund kommune. Aspøy skole. Eksamensbesvarelser 1923-1967